De Wereldgezondheidsorganisatie noemt klimaatverandering de grootste bedreiging voor de volksgezondheid. Toch is het verband tussen mondiale milieuveranderingen en de menselijke gezondheid nog niet overal geland. Petra Koenders, aios arts M+G/infectieziektebestrijding, maakt zich hard voor meer bewustzijn. ‘Niets doen is geen optie.’

Na haar basisartsopleiding gaat Petra Koenders via een gezondheidsorganisatie vrijwilligerswerk doen in India, waar ze de invloed van sociaaleconomische omstandigheden en het milieu op gezondheid ziet. Hetzelfde valt haar op in een Australisch ziekenhuis, waar ze als onderdeel van haar opleiding tot internist werkt. ‘Veel van de gezondheidsproblemen die ik zag, hadden misschien wel voorkomen kunnen worden. Zoals chronische aandoeningen, veroorzaakt door leefstijl of omgeving.’ Down under besluit Petra dat ze mensen wil helpen vóórdat ze in het ziekenhuis terecht komen. ‘De publieke gezondheidszorg en met name infectiebestrijding bood de ideale ingang.’

Onbekend terrein

Tijdens haar opleiding tot arts infectiebestrijding verdiept Petra zich in planetary health: de samenhang tussen veranderingen in omgeving en gezondheid. Dat dit nog redelijk onbekend terrein is, merkt ze tijdens de coronacrisis. ‘De focus lag op het beperken van effecten, terwijl er nagenoeg geen aandacht was voor de dreiging van nieuwe infecties die van dier op mens overgaan. Dit soort infecties worden voor een groot deel veroorzaakt door ons eigen handelen. Denk aan ontbossing, verlies van biodiversiteit en de intensieve veehouderij. Klimaatverandering vormt de grootste bedreiging voor de volksgezondheid voor de komende eeuw. Daar moet je dus echt mee aan de slag.’

Samen veranderen

Het is een grote uitdaging om de urgentie van deze bedreiging over te brengen bij alle relevante partijen. Niet alleen binnen de gezondheidszorg, maar ook bij de politiek, het bedrijfsleven en de agrarische sector. ‘Veranderen kun je alleen samen, daarvoor moet je bewustzijn creëren. Onder andere over planetaire grenzen en onze eigen gezondheid.’ Voor Petra is aandacht vragen voor de gezondheid van de planeet nog grotendeels vrijwilligerswerk. Binnen arts M+G is het geen eigen specialisatie. ‘Als arts infectiebestrijding werk ik vooral op gemeenteniveau, terwijl planetary health juist die wereldse aanpak heeft. Daarom doe ik het vooral in eigen tijd, uit overtuiging. Niets doen is in mijn ogen geen optie.’

Concrete acties

Zo is Petra lid van De Jonge Arts M+G. Eind vorig jaar organiseerde ze met collega aios een hackaton over planetary health en de rol van de arts M+G. En was ze namens de International Society of Doctors for the Environment aanwezig bij de klimaattop in Egypte. ‘We hebben ons hoorbaar gemaakt, delegaties benaderd en onderhandelingen bijgewoond. Superinteressant en leerzaam.’

Het zijn mooie stappen, maar meer bewustzijn is nodig, vindt Petra. Concrete acties helpen daarbij. ‘Neem vleesconsumptie. De Lancet Eat commissie en het Voedingscentrum raden een maximum hoeveelheid vleesconsumptie aan die lager ligt dan het huidige gemiddelde. Hoe mooi zou het zijn als we dit als GGD actief zouden bespreken met alle ouders die we zien op het consultatiebureau? Dan sla je twee vliegen in één klap: het is goed voor de individuele gezondheid én het heeft een positieve impact op de gezondheid van de mens en aarde.’